Autor | Agata Porębiak
Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych.
W praktyce najczęściej składanym przez wykonawców na potwierdzenie wymaganej przez zamawiającego sytuacji ekonomicznej lub finansowej dokumentem jest polisa ubezpieczeniowa.
Dla zamawiającego to zagadnienie budzi wątpliwości w zakresie powiązania powstania ochrony ubezpieczeniowej z momentem uiszczenia składki ubezpieczeniowej w terminie. W szczególności niejasne bywa ustalenie co w przypadku, gdy składka polisy ubezpieczeniowej została zapłacona z opóźnieniem. Zamawiający musi w takiej sytuacji ustalić, czy ochrona ubezpieczeniowa obowiązuje, a w konsekwencji czy wykonawca posiada wymaganą zdolność ekonomiczną lub finansową niezbędną do realizacji zamówienia.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że warunki udziału w postępowaniu, które zapewnią posiadanie przez wykonawców zdolności ekonomicznej lub finansowej niezbędnej do realizacji zamówienia zostały sprecyzowane przez ustawodawcę w art. 112 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1605 ze zm.), zwanej dalej „ustawą Pzp”, zgodnie z którym zamawiający może wymagać w szczególności posiadania przez wykonawcę odpowiedniego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (art. 115 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp).
Kwestię wykazania posiadania przez wykonawcę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w sposób szczegółowy reguluje treść § 8 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy (Dz. U. z 2020 r., poz. 2415 ze zm.).W celu potwierdzenia spełniania przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji dotyczących sytuacji ekonomicznej lub finansowej zamawiający może żądać dokumentów potwierdzających, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia ze wskazaniem sumy gwarancyjnej tego ubezpieczenia. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż ustawodawca nie wskazał, jakich konkretnie dokumentów Zamawiający może wymagać w celu potwierdzenia posiadania określonego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.
Powołując się na kwestie dokumentów ubezpieczenia, należy również się odnieść do przepisów art. 809 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r., poz. 1610 ze zm.), zwanej dalej „KC”, który stanowi, że ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia,. W KC również nie wskazano rodzajów dokumentów ubezpieczenia, co przesądza o tym, że nazwa czy rodzaj dokumentu ubezpieczenia nie jest istotna. Powołując się raz jeszcze na regulacje art. 115 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp, istotne jest, aby dokument ubezpieczenia potwierdzał fakt nawiązania przez wykonawcę stosunku ubezpieczeniowego w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia oraz wskazywał sumę gwarancyjną tego ubezpieczenia.
W opinii UZP (Opłacenie polisy ubezpieczeniowej w kontekście oceny posiadania przez wykonawcę zdolności ekonomicznej lub finansowej niezbędnej do realizacji zamówienia z dnia 10.04.2024 r. ) wskazano iż: „Ocena spełnienia wymogu posiadania przez wykonawcę odpowiedniego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej winna być dokonywana przez zamawiającego w oparciu o szczegółową analizę treści złożonych przez wykonawcę dokumentów ubezpieczenia. Dokonując oceny w ww. zakresie zamawiający bada, czy wykonawca rzeczywiście legitymuje się posiadaniem wymaganej ochrony ubezpieczeniowej.”
Celem uzyskania odpowiedzi należy odwołać się do przepisów KC regulujących umowę ubezpieczenia.
Zgodnie z art. 814 § 1 KC, jeżeli nie umówiono się inaczej, odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż od dnia następnego po zapłaceniu składki lub jej pierwszej raty.
Przywołana powyżej opinia UZP, stanowi iż „ Z dyspozytywnego charakteru przepisu art. 814 § 1 KC wynika możliwość powiązania przez strony umowy ubezpieczenia terminu rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej z opłaceniem składki ubezpieczeniowej, jednak strony mogą oznaczyć początek ochrony ubezpieczeniowej również w inny sposób, w tym przed opłaceniem składki ubezpieczeniowej. Dopiero w braku stosownego postanowienia umownego określającego tę datę, należy przyjąć, że rozpoczyna się ona od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż dnia następnego po zapłaceniu składki lub jej pierwszej raty (art. 814 § 2 KC).”
W umowie ubezpieczenia strony mogą w sposób odmienny od przyjętego przez ustawodawcę wzorca określić początek odpowiedzialności ubezpieczyciela niezależnie od daty opłacenia składki ubezpieczeniowej. Zasadniczo zatem możliwa jest sytuacja, w której dokument ubezpieczenia przewiduje powstanie odpowiedzialności ubezpieczyciela już przed opłaceniem składki ubezpieczeniowej (np. z datą wskazaną jako początek obowiązywania umowy ubezpieczenia, co w praktyce jest zjawiskiem dość powszechnym).
Żeby odpowiedzieć na to pytanie należy posłużyć się przytaczaną wcześniej opinią UZP, która finalnie rozwiewa wątpliwości:
„Jeśli w prowadzonym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego ze złożonych przez wykonawcę dokumentów wynikać będzie powiązanie powstania ochrony ubezpieczeniowej z momentem uiszczenia składki ubezpieczeniowej, zamawiający będzie uprawniony do żądania złożenia dokumentów ten fakt potwierdzających.
Natomiast w przypadku, gdy zgodnie z postanowieniami umowy ubezpieczyciel będzie ponosił odpowiedzialność jeszcze przed zapłaceniem składki, a polisa ubezpieczeniowa zostanie wystawiona z odroczonym terminem płatności składki i na dzień dokonywania przez zamawiającego oceny spełnienia warunku udziału w postępowaniu z art. 112 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp termin ten nie upłynie, należy przyjąć, że potwierdzeniem posiadania ubezpieczenia będzie polisa ubezpieczeniowa (lub inny dokument potwierdzający posiadanie ubezpieczenia).
Jeżeli jednak wykonawca przedłoży polisę, w której termin płatności składki (lub termin płatności raty składki) upłynął, to sam dokument nieopłaconej polisy nie jest wystarczający dla potwierdzania posiadania przez wykonawcę wymaganego ubezpieczenia.”
Podsumowując, zamawiający powinien przede wszystkim dążyć do ustalenia, w jakim momencie – zgodnie z umową ubezpieczenia – powstaje ochrona ubezpieczeniowa. Od powyższego uzależniona jest ocena obowiązku opłacenia składki.
